Üniversite eğitiminin ortalarında olan ve bitirmek üzere olan gençler; mezuniyet sonrası bir iş bulmanın ne kadar zor olduğunun farkındasınız değil mi?
Eğer farkındaysanız ve eğer mezun olduktan sonra hemen işe başlayacağınız “baba yanı” veya hemen kurmayı düşündüğünüz “iş fikriniz” yoksa ve tüm hedefiniz üniversiteyi bitirdikten sonra akademisyen olmak veya bir kamu kurumunda çalışmak değilse bu yazımı dikkatle okumanızı dilerim.
(Bakın dikkatle diyorum. Dikkatinizi vermeyecekseniz sonra okuyun. Sonra hocam ben bir şey anlamadıydım falan kabul etmem bilesiniz.)
Bir başka ifade ile bu yazım üniversiteyi bitirdikten sonra özel sektörde iş aramaya başlayacak ve akademisyen veya kamu personeli olamazsa özel sektörde şansını deneyecek genç arkadaşlara yönelik olacak.
Bu yazımın hazırlıkları devam eden ve aynı başlıklı konferanslarımda katılımcılarla paylaştığım görüşlerimi toplayacağım “Sınıflardan Ofislere” adlı kitabımın bir bölümün özeti olduğunu belirtmek isterim. (Anlayacağınız konu bana göre o kadar önemli ki kitabı bitirmek için beklemeden bu bölümle ilgili bir özeti sizlerle paylaşmak istedim.)
İlk olarak bir tavsiyem var; yeni mezun ve iş aramaya başlamak üzere iseniz veya henüz mezun değil ve son yılınızı okumakta iseniz bolca “İş İlanı” okuyun. Peki Nelere dikkat edeceksiniz ilanları okurken; “hangi iş için aday arandığına”, “aranan kişilerde aranan niteliklere” ve elbette “aranan kişinin yapacağı görevlere”...
Neden mi?
Nedenini bu yazının ortalarına geldiğinizde bence hepiniz anlayacaksınız ve yazının son bölümlerini okumaya bile gerek görmeyeceksiniz. Hatta bazılarınızda daha yazı başlığını okuduğunda şimşekler çaktı veya bazılarınız zaten konuya önceden uyanmıştı ve yazıyı “pas” geçti.
Biliyorum çünkü sizler bilgi çağında yetişen, yaş ve döneminiz itibari ile analitik düşünmeyi bizden daha iyi yapabilecek bir gençliksiniz. (Bakın bunu gayet ciddi söylüyorum, Kinaye falan etmiyorum.)
Tamam haklısınız lafı uzatmayalım ve konuya hızlı bir şekilde dalalım.
Üniversiteler Sizi Neye Hazırlıyor?
Kısa bir araştırma yaptığınızda ya da üniversitedeki hocalarınıza sorduğunuzda sizin de göreceğiniz üzere üniversitelerin topluma, fayda, bilimsel araştırma, bilimsel buluş, bilime katkı, toplamsal ve kültürel gelişime yön verme, yüksek seviyede eğitim ve öğrenim, bilim adamı yetiştirme gibi görevlerinin yanı sıra bir bilim dalı ile ilgili bilgi ve becerileri yapılabilecek bazı “meslekleri” yapmak isteyecek kişileri mesleğe hazırlamaktır.
Bir başka ifade ile üniversiteler, bir bilim dalını dayanak alarak yapılabilecek bir mesleğe aday olan kişilere, o mesleğin yerine getirilmesi için gereken genel kabul görmüş, bilgi ve beceriler yeni tabiri ile mesleki yetkinlikler kazandırma misyonunu yerine getirirler.
Örneğin "Tıp Doktorluğu" Bir Bilim Dalı Değildir. Bilim dalı “Tıp Bilimidir”. "Tıp Doktorluğu" ise bu bilim dalı ile ilgili bilgi ve uygulamalar öğrenilerek yapılabilecek bir meslektir. “Doktor” ise meslek adamıdır.
Benzer olarak “Psikoloji” bir bilim dalıdır, “Psikologluk” bir meslek, “psikolog” meslek adamı, yada son bir örnek olarak “Makine Mühendisliği” Bilim Dalı, “Makine Mühendisi” bu bilim ve alt bilimin bilgileri ile sahip olunabilecek bir meslek adamıdır.
"Bu noktada bazı akademisyen hocalarım, “O öyle değil arkadaş, mesela sen “psikoloğa” meslek adamı demişsin, o meslek değil bilim adamı unvanıdır” diyebilirler. Ben de “Saygı duyuyorum sayın hocam… Akademik yapı içinden psikologluk öyle görülebilir. Ama bizim dükkandan böyle görülüyor.” diyebilirim.
(Gençler, biz yaşlıların bu tartışmasına şimdilik girmeyin, şu yazıda meramımı bir anlatayım; ondan sonra bu konuya bir ara birlikte dalarız. Anlaştık mı ya da gençlerin deyişi ile Okey miyiz?)
Fark ettiyseniz bu konuya giriş paragrafında “bazı meslekler” diyorum. Çünkü iş dünyasında bazı meslekler vardır ki bunlar üniversite dışında eğitim kurumlarında (meslek lisesi, çıraklık eğitim merkezleri vb.) veya geleneksel meslek öğrenme yöntemleri (çıraklık, üstat talebe ilişkisi, iş başında öğrenme vb.) ile edinilebilecek mesleklerdir.
Sonuç olarak, üniversiteler sizi bir bilim dalını dayanak alarak yapılabilecek ve yeterlilikleri sadece üniversitelerde alınacak meslekler için meslek adamlığına hazırlıyor diyebiliriz. (Tabi eğer seçtiğiniz bölümün amaçlarından birisi ise bu ise…)
Patronlar (Şirketler) Ne Arıyor?
Şimdi size iş bulma sitelerinde yer alan iş ilanlarından örnekler sunmak istiyorum.
- Türkiye'nin en hızlı büyüyen akıl almaz lezzet durağı TAVUK DÜNYASI GIDA SAN. VE TİC. A.Ş. Genel Müdürlüğü'nde görevlendirilmek üzere; "Satın Alma Uzmanı" arıyoruz
- Manisa OSB’deki ELBA BASINÇLI DÖKÜM SANAYİ A.Ş. şirketimizde görevlendirilmek üzere Bakım Onarım Mühendisi arayışımız bulunmaktadır.
- Şirketimizin Ankara lokasyonunda görevlendirilmek üzere Bölge Satış Temsilcisiarayışımız bulunmaktadır. (EMAS MAKİNA SANAYİ A.Ş.)
- Çankırı/Çerkeş Organize Sanayi Bölgesi’nde Kontrplak üretimi alanında faaliyet gösteren firmamız bünyesindeki fabrikamızda Sorumlu Üretim Müdürü arayışımız bulunmaktadır. (DÜLGER AĞAÇ SANAYİ A.Ş.)
- Güçlü ekibi ve sağladığı güven sayesinde alanında Türkiye'de lider konuma sahip olan ve büyüyen şirketimizin İmalat bölümünde Üretim Planlama Sorumlusu olarak görev yapacak yeni çalışma arkadaşı aramaktayız. (ATEK ELEKTRONİK SENSÖR TEKNOLOJİLERİ A.Ş)
- Ankara Kahramankazan da kurulu fabrikamıza Kalite Kontrol Sorumlusu aramaktayız. (BALÇIK Isı Elemanları Sanayi Ticaret Anonim Şirketi)
(Konuya girmeden önce belirteyim. Bu ilanlar yazının yazıldığı tarihte geçerli ilanlardır. İş arayan gençler hemen müracaat edebilir.)
Şimdi yukarıdaki bulunan ilanların ortak özelliği nedir diye sorayım ve sizi yormadan yanıtlayayım. Bu ilanların ortak özelliği bir Makine Mühendisi olarak hatta bazılarına herhangi bir mühendislik bölümü mezunu olarak müracaat edebilecek olmanız. (Satış ve Satınalma pozisyonları da dahil)
Ancak bu şirketler bir makine mühendisliği işi için aday aramıyorlar.
- Satış yapma bilgi ve becerisine sahip bir “makine mühendisi”
- Satınalma yapabilecek bir “makine mühendisi”
- Bakım Onarım yapabilecek bir “makine mühendisi”
- Kalite Kontrol faaliyeti yürütebilecek yapabilecek bir “makine mühendisi”
- Üretim Planlama yapabilecek bir “makine mühendisi” arıyorlar.
Bir başka ifade ile bu ilanlarda aranan kişilerin asli işi “Makine Mühendisliği” olmayacak, ancak yapılması esnasında makine mühendisliği mesleğinin bilgi ve becerilerine sahip olunmasının gerekli olduğu "işler" olacak.
Bazı iş ilanlarında ise bir mesleğin tüm bilgi ve becerilerini değil, bunlardan sadece bir veya birkaç tanesi ile yapılabilecek görevler için personel arandığını görürsünüz. Örneğin bir ilanda “Gıda Analiz Sorumlusu Arıyoruz” ifadesini gördüğünüz de bu şirketin, gıda mühendisliği mesleğinin sadece “laboratuvarda gıda analiz” ile ilgili bilgi ve becerilerine sahip olan bir kişi aradığını söyleyebilirsiniz.
Son bazı ilanlarda aranacak kişilerin sadece bir üniversiteyi bitirmiş olmasının ilanla aranan kişin yapacağı işlerde görev almasının yeterli olmasıdır. Yani ilanı veren şirket, aranan kişide, üniversite eğitiminin kişiye kazandırdığı, analitik düşünebilme, muhakeme edebilme, araştırma yapabilme vb. niteliklere sahip olmasının, yapılacak iş için gerekli olduğunu düşünmektedir. Tabi bu işe girmek için, işin yapılması için tanımlanmış bazı yeterliliklere sahip olmanız ayrıca istenecektir.
Üniversiteler Sizi Bir Mesleğe Hazırlıyor
Patronlar İse Bir Pozisyona Hazır Personel Arıyor.
Yukarıdaki açıklamalardan sonra diyebiliriz ki; üniversitelerimiz hazırladıkları “müfredatlar” ile sizi bir “mesleğe” hazırlıyor, Ama patronlar hazırladıkları “ilanlar” ile bir “pozisyonun görevlerini” yerine getirebilecek veya bir “işi” yerine getirebilecek adaylar arıyor.
Bir başka ifade ile üniversite eğitiminiz sizi bir tüm bilgi ve becerileri ile bir mesleğin tüm işlerini yerine getirebilecek “meslek adamı” olarak yetiştirirken, Patronlar şirketlerindeki; kolay veya zor, önemli veya önemsiz, basit veya karmaşık bir işi veya işlemi yerine getirebilecek ve sadece o işi yapabilecek yeterliliklere sahip olduğunda işe almaya hazır oldukları adaylar arıyorlar.
Verdiğim iş ilanları örneklerine dönecek olursak, bu ilanlarda bahsi geçen “Satın Alma Uzmanı”. “Bakım Onarım Mühendisi”, “Bölge Satış Temsilcisi”, “Sorumlu Üretim Müdürü”, “Üretim Planlama Sorumlusu” ve “Kalite Kontrol Sorumlusu” ifadeler bir mesleği değil; bir “pozisyonu” tarif ediyor diyebiliriz.
(Bu arada yöneticilerin, patronların danışmanların ve eğitimcilerin arasında yani bizim camiada; “Olur mu canım bunlar da meslektir”, “Yok meslek değil pozisyon adıdır”, “Hayır ikisi de değil Görev adıdır”, “Bence Unvandır” gibi sıkı tartışmalar var. Siz şimdilik bu konuda da araya girmeyin.)
“Hocam Şimdi Sen Bunları Bize Neden Yazdın?” diyorsunuz…
Tamam asabileşmeyin, neden yazdığımı hemen şu şekilde sıralayayım;
Üniversiteler Açısından Bir Mesleğe Hazır Olmanız, Patronlar Açısından Bir İşi Yapmaya Hazır Olduğunuz Anlamına Gelmez.
Üniversiteler sizi bir mesleğin yerine getirebilmesi için sahip olmanız gereken bilgi ve becerilerin eğitimini verirler, sonuçları sınavlarla ölçerler ve sizin bir mesleğe hazır olduğunuzu bir diploma ile tescil ederler. Yapılan sınavlarda bazı derslerinizden yüksek puanlar alırsınız. Bazı derslerinizden ise orta seviyede başarı göstermiş olursunuz. (Yani bir şekilde geçersiniz işte)
Şirketler ise aradıkları adayın üstleneceği görevlerin gereği çoğu zaman mesleğinizle ilgili bir veya birkaç bilgi ve beceride çok iyi olmanızı isterler ve mülakatlarda o konu hakkında ilginizi, bilginizi ve becerinizi görmek isterler.
Yani düşük bir puanla geçmiş olduğunuz veya bir arkadaştan destek (halk bilinen tanımı kopya) alarak geçtiğiniz “istatistiksel teknikler” dersi, sizin “Endüstri Mühendisliği” meslek adamı olarak başvurduğunuz bir pozisyon için yapılacak mülakatta elenmenize sebep olur.
Bir başka konu ise şirketler genellikle işin yapıldığı sektöre göre özel (belli bir yazılımın kullanılması, belli bir ürünün analizi gibi) ve gelişen iş dünyasının gereklilikler doğrultusunda genel (takım çalışmasına yatkınlık, süreç analizi, ikna becerileri gibi) bazı becerileri aday aradıkları pozisyonun yeterliliği olarak tanımlarlar ve bazen bu özel yeterlilikler üniversite eğitiminiz karşılanamayabilir.
Yani demek istiyorum ki, mezun olduktan sonra başvuracağınız pozisyonlar için patronların sizde arayacağı ve pozisyon yeterlilikleri olarak adlandırılan bu yeterlilikler için üniversite eğitiminiz boyunca hazırlıklar yaparsanız patronların aradığı kişi olmanız mümkün olur.
Üniversitelerde Hazırlandığınız Meslek İle Yapabileceğiniz İşleri ve Görev Alabileceğiniz Pozisyonları Bilmeniz Başvurabileceğiniz İş İlanlarının Sayısını Ve İş Bulabilme Olasılığınız Arttırır.
Vermiş olduğum iş ilanı örneklerindeki işlerin ortak özelliği, bir makine mühendisinin bu iş veya pozisyonlara müracaat edebilecek olması idi.
Eğer üniversite eğitiminizin size kazandırdığı meslekler ile başvuru yapabileceğiniz işlerin veya pozisyonların neler olacağını bilirseniz ve üniversite eğitiminiz devam ederken, bu iş ve pozisyonlarla ilgili kendinizi hazırlayabilirseniz mezun olduğunuzda mesleğinizle doğrudan veya dolaylı ilgili birçok işe başvurma şansını yakalarsınız.
Örneğin Gıda Mühendisliği eğitiminiz süresince “satış” pozisyonları için kendinizi hazırlamanız sizi sadece Gıda Mühendisi yeterlilikleri ile görev yapabileceğiniz gıda üretimi sektöründeki iş ve pozisyonlara değil, “Gıda Ürünleri Ticareti”, “Gıda Üretim Makineleri Üretimi”, “Gıda Analiz Ekipman ve Malzemeleri Üretimi” gibi sektörlerdeki iş ve pozisyonlara da müracaat edebilmenizi sağlayacaktır.
Herhangi Bir Üniversiteyi Bitirmiş Olarak başvurabileceğiniz İşler İçin Yapacağınız Hazırlıklar Sizi Bitirdiğiniz Bölümün İş Olanaklarının Dışında Çok Sayıda İşin Adayı Haline Getirir.
Diyelim ki üniversitenizde “Coğrafya Öğretmenliği” bölümünü bitirdiniz. İş olanaklarınız kamu ve özel sektör okullarında öğretmenlikle sınırlıdır. (Coğrafya Öğretmenliği bölümünün benim bilmediğim iş olanakları varsa hemen ekleyiverin.) Oysa sadece üniversite mezunu olduğunuz için bazı pozisyon ve işler için hazırlık yaparsanız hemen hemen tüm sektörler sizi bekliyor olabilir.
Satın alma Uzmanlığı, Dış Ticaret Uzmanlığı, Yönetici Sekreterliği veya Asistanlığı ve daha yüzlerce pozisyon herhangi bir üniversite mezunu olarak müracaat edebileceğiniz ama pozisyon yeterlilikleri ile ilgili hazırlığınızı yapmış olmanız halinde başvurabileceğiniz pozisyonlar.
Bolca İlan Okuyun, İnanın Pişman Olmayacaksınız.
Yazımın başında yeni mezunlara ve mezun olmak üzere olanlara bolca iş ilanı okumalarını tavsiye etmiştim. Neden tavsiye etmiştim onları da sıralayayım sonra dağılabilirsiniz.
- İlan okumak sizlere günümüzde iş hayatına girmek istediğinizde sahip olmanızın gerekli olacağı ve üniversite eğitiminizin dışında eğitim ve gelişim yöntemleri ile edinmek zorunda olduğunuz ve patronları ikna etmek için boş ver diyemeyeceğiniz mesleki yeterliliklerin dışındaki kişisel yeterlilikler hakkında fikir verecek.
- İş ilanları size üniversitede eğitimini aldığınız meslekle doğrudan ilgili en çok hangi iş ve pozisyon için personel arayışının olduğu hakkında fikir verir. Bu konudaki tespitleriniz size hangi derslerinize özel bir ilgi göstermenizi ve fazladan okumalar, kurslar ve stajlar yapmanız konusunda yön verecek.
- İş ilanları mesleğinizle doğrudan ilişkili işlerin hangi sektörlerde bulunduğunun bilgisini verir. Üniversite eğitiminiz devam ederken iş arayacağınız sektör önceliklerinizi belirleyebilir ve bu sektörler hakkında genel araştırmalara girebilirsiniz. Unutmayın ki patronlar iş yaptıkları sektör hakkında bilgisi hatta fikri olan ve kendisi ile aynı dili konuşabilecek kişilere özel ilgi duyarlar.
- İş ilanlarını incelediğinizde mesleğinizle doğrudan ilgili olmayan ama mesleğe sahip olduğunuz iş ve görev alabileceğiniz pozisyonların bir envanterini çıkarabilirsiniz. Bu size üniversite eğitiminiz bitmeden önce veya bitirir bitirmez hangi işler için hangi eğitimleri ve sertifika programlarını almanız gerektiğinin fikrini verecek.
- İş ilanları size üniversitenizde eğitimini aldığınız meslekle ilgili herhangi bir iş bulamadığınızda, sadece üniversite bitirmiş olduğunuz için başvurabileceğiniz işler için bir liste verecek. Bu liste içinde yer alan işlerin sektörlerini, görevlerini incelemeniz halinde hangilerinin size uygun olduğunu veya yapmaktan zevk alacağınız işler olduğunu belirlemek artık sizin işiniz.
Üniversite Eğitiminiz ile Nerede Çalışacağınızın Değil
Hangi İşleri Yapabilirim Sorusunun Cevabını Arayın
Başlarken dediğim gibi eğer mezun olduktan sonra hemen işe başlayacağınız “baba yanı” veya hemen kurmayı düşündüğünüz “iş fikriniz” yoksa ve tüm hedefiniz üniversiteyi bitirdikten sonra “akademisyen” veya bir “kamu personeli” olmak değilse; özel sektörde çalışmak için üniversite eğitiminizin son bir hatta iki yılında özel sektörü, patronların hayata bakış açısını, işletmelerde işlerin nasıl yürüdüğünü, sektörleri, hangi işlerin hangi unvanlar ve mezuniyetler ile yapıldığını araştırın.
Diplomasına sahip olduğunuz eğitim ile belki mesleğinizi yapabileceğiniz bir şirket bulamayabilirsiniz ama sahip olduğunuz meslek ile mesleğinizle doğrudan veya dolaylı ilgili veya hiç alakası olmadığını düşündüğünüz işleri, biraz hazırlık ve/veya biraz üniversite dışı eğitim ve/veya biraz gönüllü çalışma ile yapabilir hale gelebilirsiniz.
En kısa zamanda sizlere “Bir Pozisyona Nasıl Hazırlanılır?” ve “Patronlar Neye Para Verir?”, “Şirketler mülakatta sizde neyi görmek ister?” sorularınıza cevaplar bulabileceğiniz paylaşımlarda bulunacağım.
O zaman kadar siz bolca ilan okuyarak, iş dünyasında var olan tecrübeli tanıdıklarınızla görüşerek nerede çalışacağınızın değil ne iş yapabileceğinizin cevaplarını aramaya başlayın.
Vesselam...
