Banaz Köy Sözlüğü
Banaz şivesinde genellikle fiillerin sonundaki “r” harfleri yutulur. Örnek:geliyor,yapıyor yerine “geliyo,yapıyo”biçiminde söylenir.ayrıca özellikle köylerde ismin -i hali ile -e hali çok karıştırılır.Örneğin:beni yerine bana ,bana yerine beni biçiminde kullanılır.bununla ilgili bir de küçük bir hikaye vardır.Bir köylü vatandaş bir kasaba gider bir kilo kıyma alacaktır ,kasaba şöyle seslenir .”Beni bir kilo kıyma yap” der. O da kelime yanlışını anlar ve der ki : “Senden bir kilo değil, 50 kilo kıyma çıkar” der.
Nencen: Ne Yapacaksın?
Ne Duon: Ne Diyorsun
Önkü: Şu
Enki: İşte O
Gaçıl: Çekil
Elleşme: Dokunma
Ey: Efendim
Len: Ulan
Alma: Elma
Gali: Artık
Du Bi: Bekle
Hana: Nerede
Gudubet: Çirkin
Pontür: Pantolon
Sako: Ceket
Engas: Yalan
Yengattan: Yeniden
Ellik: Topluluk
Yırtımcı: Manifaturacı
Aba: Abla
Gıynaş: Çabuk Ol
Zank Ölümü: Kalp Kirizi
Öten: Geçen Gün
Götüme: Götürme
Go: Koy
Ellem: Galiba
Gayma: Lira
Dım Dım: Saz
Höt: İhtar
Öngülle: Öyle
Hangırda: Nerede
Dığan: Tava
Duma: Öksürük
Ebe: Nine,Büyük Anne Ya Da Anne Anne, Baba Anne
Ağa:Ağabey
Durago: Bekle
Dombay: Manda
Göde: Şişman, Sıska
Haney: Birden Çok Katlı Ahşap Ev
Erişikli: Beceriksiz
Gorsan: Farzedelim
Ildız: Yıldız
Kaykı Sert
Gulü: Hindi
Yağlık: Mendil
Ellez: İlyas
Irmazan: Ramazan
Amat: Ahmet
Aşa: Ayşe
İbram: İbrahim
Göveri: Sebze
İspirte: Kibrit
Gelleba: Yenge
Eymin: İyi misin?
Çiğin: Omuz
Yalım: Galiba
Sağdıç: Arkadaş
Mettup: Mektup
Nacap: Nasıl
Badılcan: Patlıcan
Tomatis: Domates
Güssün: Gülsüm
Hızmat: Hizmet
İrezil: Rezil
İlimon: Limon
De Gari: Haydi Artık
Şıppıdak: Aniden, Çabucak
Nişledin: Ne Yaptın
Haranı: Tencere
Döğen: Düven
Kirildek: Topaç, Fırıldak
Nerdek: Salça
Hışır: Olgunlaşmamış Kavun
Öğrek: Bir Kaç Hayvanın Bulunduğu Yer
Enteri: Gömlek
Hallibram: Halilibrahim
Berenarı: Gelişigüzel, Üstünkörü
Avsıtmak: Aldatmak
Başına Boydak: Serbest, Başına buyruk
Dalöğlen: Güpegündüz
Ürmek: Şişirmek
Ürüsüm: Gelenek
Yağadı: Yağ, Ter, Toz Topraktan Oluşan Kir
Kekeç: Çekiç
İremetlik: Rahmetlik
Keleter: Büyük Sepet
Keri: Sonra
Kıtmek Kandırmak
İlistir: Kevgir, Büyük Süzgeç
Kımsır: Cimri
İteyin: Sincap
Enseri: Çivi
Henk: Oyun, Eğlence
Lom Sözlü: Lafını Bilmez
Lapbada: Aniden
Müzmal: Perişan
Maket: Tahta Sedir
Nenecen: Ne Yapacaksın, Boş Ver
Össen: Herhalde
Össet Hemen
Oku Davetiye
Öten: Geçen Gün
Süvarilik: Erkek Pantolon Yaması
Şipçi: Laf Yetiştiren
Sergen: Ahşap Raf, Dolap
Per: Küçük Çivi
Sıtıra: Sevgi, Saygı
Şarpo: Yazma, Eşarp
Sındı: Makas
Ünnemek: Çağırmak
Zağar Bacaklı Eğri Bacaklı
Zarplı. Güçlü
Gayıl: Razı
Deştiye: Boşu boşuna
Bicez: Tek, Bir Tane
Çinil: Omuz
Bişiyen: Çabuk Pişen
Çıldırkı: Zayıf
Deştevan: Korucu
Ibırık: Küçük Toprak Testi
Hayat: Ahşap Evlerdeki Salon
Velespit: Bisiklet
Sundurma: Balkon
Samıt: Aptal
Seyirtmek: Koşmak
Seyis: Kısırlaştırılmış Erkek Keçi
İtey: Üzerinde Un Elenen, Hamur Yoğrulan Kalın Kumaş
Bet: Çok
İLENMELER (BEDDUALAR)
İmansız, guransız git inşallah.
İnşallah elini ayağını köpekle ormandan getisin.
İnşallah sabaha suyun vurulsun.
Kör şeytanından bul emi.
Naha ayıbını gara toprakla örtsün.
Naha gara yerlere garkol
Naha inşallah ciğerin başına pelit közü yapışsın.
Naha inşallah bi gızın köçak, bi oğlun çiçek osun.
Naha inşallah sen bana ediyon ya sana da edenle bulunsun.
Naha inşallah tandırlara düş de tandır tandır biş.
Naha zangölümüne gidesice.
Naha ilk ağşamdan çenen çekilsin.
Naha körler ol da eller çal.
Ocağı sönsün emi.
Ocağına incir ağacı dikilsin inşallah.
Odun-ocağın kör galasıca
Oduna, ocağına bayguşla dünesin
Zank ölümüne gidesice
Olmalara, ermelere gamla emi.
Ölüsüne köpekler üresice
Önünü bul da sonunu bulma emi
Sabaha gada şiş gal inşallah.
Sizi doğurceme daş doğurseydim
Şişip galasıca gara çirkin.
Teneşirlere gelesice.
Zebeb olanların zebeleri gapansın.
Yedi yıl sağına yedi yıl soluna yatasıca.
Yüzünü can alıcı görsün
Geberesice gır domuz.
Gözü çıkasıca cavır.
Aliller ol da sürüm sürüm sürün inşallah.
Allah örüğünü uzatmasın.
Allah canını taksit taksit alsın.
Allah hekim bilmedik dertler versin.
Allah senin boyunu devirsin.
Atılıp gidesice guduz.
Başı bostan bekleyesice
Benden beş beter ol inşallah.
Bir mememden emdiğin irin bir memeden emdiğin gan olsun.
Boğazına gurdolsun.
Boyun devrilsin emi
Bu yıla ermişin, geleceğe erme inşallah.
Canından ciğerinden yanasıca.
Cehennem gazabına düşesice.
Ciğer bağından yanasıca.
Dar sokaklarda bol bıçaklara rastla.
Domalanın kökünü ye.
Domuz mezarına gonasıca.
Ekmek Hıdır’ın, su Bedir’in yin yin gudurun gıranlık.
Eli ayağı büzülesice.
Ermelere, olmalara ermeyin inşallah.
Evlat olcenize gara gara daş olaydiniz.
YÖRESEL İNANIŞLAR
İki bayram arası nikâh kıyılmaz.
Salı günü yola çıkılmaz
Köpek uluması ve baykuş ötmesi kötü olay habercisidir
Eldeki sabun bir başkasına verilmez (sabun yere bırakılarak verilir)
Kaplumbağa kabuğu nazar değmesini önler (arabaya, bahçeye veya evlere takılır)
Bir kadın elinde kına varken üzerine yeniden kına yakarsa üzerine kuma getirir.
Çocuk emeklerse eve misafir gelir
Geceleyin vakitsiz öten horoz kötü olay habercisidir
Akşamları sakız çiğnenmez
Akşam vakti eve acılı veya ekşili yiyecek girmemelidir
Hamileyken saç kesilmez veya boyanmaz (çocuğun ömrü kısalırmış)
Yolculuğa çıkanın ardından hemen ev süpürülmez (giden geri dönmez diye)
Salı ve Cuma günleri çamaşır yıkanmaz, saç ve tırnak kesilmez
Bir kız kapıda oturursa evde kalır, nasibi kesilir
Çocuğun gamzesi olsun diye hamile kadınlar bol bol ayva yer
Lohusa, aynaya bakmaz (aklını kaçırır)
Geceleyin aynaya bakılmaz
Boş beşik sallanmaz (bebeğin başı ağrır)
Bebek doğunca sarılık hastalığı olmasın diye başına sarı yazma örtülür
Uyuyan çocuk öpülmez (nazar değermiş)
Cam veya bardağın kırılması kazayı defeder
