Banaz'ın Tarihi

BANAZ'IN ADI

Banaz ilçesinin adının nerden geldiği ile alakalı bir kaç rivayet vardır.

Tarihçi ve Araştırmacı Bilge UMAR’IN "TÜRKİYE'DEKİ TARİHSEL YER ADLARI" adlı kitabında "BANAZ" adının Milattan önceki devirlerde bu bölgede (Batı Anadolu'da) yaşamış olan "LUWİ" ve "HİTİT" dillerinde {Pawana(as)sa} "SU KENTİ, SUSAL KENT, SULAK YER" anlamına geldiği yazılmaktadır.

Bir diğer rivayet; Şimdiki Banaz köyünün ve ilçe topraklarının sahibi, iki oğlu arasında mülkünü paylaştırırken küçük oğlu sürekli olarak. Baba bana az, baba bana az diye söylenirmiş. Banaz’ın olduğu bu topraklar küçük kardeşe verilmiş.Banaz adının da bu olaydan kaldığı söylenmektedir.

Bir başka Söylenti ve rivayet ise şöyledir. Sivas ilinin Yıldızeli ilçesinin Banaz Köyünden kaçan bir kaç zat buralara gelip yerleşmişler ve bu adı koymuşlar kurdukları köye.

İLK ÇAĞLARDA BANAZ
YONTMA TAŞ DEVRİ MÖ.5000 - 3000

Banaz ve çevresinin yontma ve cilalı taş devirlerindeki yerleşim yerleri hala daha açıklığa Kavuşturulamamıştır. Bakır devrinde (MÖ. 5000-3000 sadece iki yerleşim yeri tespit edilmiştir.Bunlar Banaz Han üstü ile Paşacık Köyü,Mekcikemli Tepesidir.

TUNÇ DEVRİ MÖ. 3000 - 2000

M,Ö, 3000-2000 yılları arası ilk tunç devridir. Bu devirde yerleşim yeri olarak Banaz, Öksüz, Susuz, İmrez, Dolay köy, Ahurhisar, Nohut ova, Çece, Yenice, Dümenler, Karadıç Dedesi, oturak (kabaklar öreni), köylerindeki höyükleri karşımıza çıkarmaktadır.
Bu yerleşim yerlerindeki medeniyet oldukça ileriydi. Bu yörenin merkezi kesin olarak belli olmamasına rağmen Çivril Beyce Sultan höyüğünün merkez olması muhtemeldir.
Etiler zamanında bu çevrede büyük şehirler kurulmuştur. Banaz, İmrez ve kedi yünü, höyükleri örnek sayılabilir.Etrafı surlarla çevrili şehirlerin batısında boy ve kral sarayları bulunmaktadır. Şehirler bir yol ile birbirine bağlıydı. İzmir Manisa yolu elmacık höyüğüne oradan kedi yünü, nohut ova ve Banaz höyüklerinden hamam boğazından doğuya doğru giderdi. Nohut ova dan ayrılan diğer bir yol da Sandıklıya geçmektedir bu şekilde iyi bir ticaret yolu kurulmuştur.

DEMİR DEVRİ  MÖ. 1200 - 334

Milattan önce 1200 – 334 tarihleri arası Anadolu’da Firigyalılar devridir. Milattan önce 1200-700 yılları arasında Anadolu Trakya’dan inen kavimlerin akınına uğradı bunlar firikler ve muş kilerdir. Anadolu’yu yıkıp yakan bu kavimler daha ziyade yerleşim yeri olarak yüksek yerleri seçtiler. Bakır ve tunç medeniyetleri daha ziyade ovalarda kuruldu. Kurulan şehir ve köyler Banaz höyüğüdür. Daha sonraları Banaz deresi arasına inmişlerdir. İleriki yüzyıllarda bugünkü istasyona kadar geldiler. Fakat şehir su baskınına uğradığından roma döneminde İslam mahallesine geçtiler. Firiklerin MÖ. 700 yılında yaptıkları akın neticesinde Ahat Oturak ( kabaklar öreni), Banaz, Koçaklar öreni, yeni kılşar, Düzlice'nin batı tarafı, Kaplangı Öksüz, Folas yıkıldı. Yörenin idaresi Lidyalıların idaresine geçti. Persler devrinde Ahat köyü Anadolu’nun en büyük şehirlerinden birisiydi.

ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ

Türklerin 1071 yılında Malazgirt Savaşını kazanmasından sonra Anadolu Türkleşmeye başladı. Anadolu Selçuklu Devleti, 1176 tarihinde Banaz ve yöresini, başka el değiştirmemek üzere aldı. Yüzyıllık bir dönem içerisinde istilalara sahne olduğu için köyler, şehirler yakılıp yıkıldı hasan köy, Kızılhisar ve oturak ın kuzeyinde bulunan hisar kaleleri inşaa edildi. Selçuklu devletinin zayıflaması üzerine Banaz ve civarının idaresi Germiyan beyliğine geçti. 1302 – 1429 tarihleri arasında germiyan beyliğinin bir kazasıydı. Germiyan beyi şah, kızı devlet hatunu ikinci murat'ın oğlu yıldırım Beyazıt’a verildi. Süleyman şahın kızına çeyiz olarak Kütahya ve civarının yanında Banaz’ında verilip verilmediği bilinmemektedir.

OSMANLI DÖNEMİ

Germiyan beyliğinin ortadan kaldırılmasıyla Osmanlı devletinin idaresine geçti. Osmanlı devleti döneminde Kütahya sancağının Uşak kazasına bağlı bir nahiye olan Banaz 1912 yılında Kütahya valisi Gedik Ahmet paşa tarafından Köy statüsüne İndirildi. Bucak merkezi İslam köye taşındı. Hükümet konağı bu günkü İnce Mehmet’in evinin olduğu yerdeydi. İstiklal savaşından sonra Banaz çayı köprüsü yanındaki ilkokul binasına taşındı. 1922 de o bina okul olarak kullanılmaya başladı. Daha sonra hükümet konağı şimdiki yerine taşındı. Yunanlıların 15 mayıs 1919 yılında İzmir'i işgal etmesinden sonra i. Anadolu ya doğru işgal zamanla ilerledi. 25 mart 1920 tarihinde Banaz, yunan işgaline uğradı baş komutanlık meydan sevaş9ndan sonra yunan kuvvetlerinin batıya doğru çekilmesiyle 31 ağustos 1922 yılında Türk ordusu Banaz'a girdi. Böylece Banaz düşman işgalinden kurtuldu.

CUMHURİYET DÖNEMİ

Cumhuriyetin ilanından sonra Uşak, Kütahya vilayetinin bir kazası olarak kaldı. 1953 yılında Uşak’ın il olmasıyla Banaz nahiyesi kaza haline getirildi. 1954 yılında Gediz’e bağlı olan Comburt (Ayrancı ), Baltalı, Yukarı karaca hisar, Çece (Çamsu) Ovacık, Çiftciler ( küçükler) köyleri

Banaz’a bağlandı. Ayrıca 1971 yılında, Kara köse, Çiftlik Balcıdamı ve Dolay köy, ( Yazı tepe) köyleri de Banaz’a bağlanarak İlçe merkezi 45 köy ve kasabasıyla bugünkü halini aldı.

Banaz ve çevresinde Roma ve bizans Dönemi harabeleri

AKMONİA (AHATKÖY):

Banaz ilçemize 8 km. uzaklıkta bulunan Ahat Köyünün güney tarafında üç tarafı dere ile çevrili yüksek ve çevreye hakim bir tepe üzerinde kurulmuş antik Akmonia Şehri bulunmaktadır. Burası meşhur Kral yolu üzerindedir.

KREMON AGORA (SUSUZKÖY):

Banaz ilçemiz sınırları içerisinde kalan ve Banaz’ın güneybatısında yer alan Kremon Agora şehri antik Akmoni yakın olması, hem de meşhur kral yolu üzerinde olması yönünden oldukça önemlidir.

HİEROXHARAX (OTURAK KÖYÜ):

Hieroxharax, Loukhoratax şeklinde piskoposluk listelerinde “oraka” şeklinde değiştirilmiştir. Moxeanoilerin şehirlerinden birisi idi. Akmonia’dan kuzeye ve doğuya giden yol üzerinde olduğu sanılmaktadır.

DİOKLEA (AYVACIK KÖYÜ):

Banaz ilçemize bağlı Ahat Köyünün güneydoğusundaki Ayvacık Köyünde-dir. Burası Moxeanoilerin şehirlerinden birisi olup, Akmonia’dan Frigyadaki Pentepolis’e giden yol üzerindedir.

RUMBEYİ (YAZITEPE KÖYÜ)

Roma imparatorluğun döneminden kalma bu yerlerde günümüze kadar kalıntılar kalmış ve bir kısmı toprak altında olmasına rağmen bir kısmı toprak üzerindedir.